歷史會使簡單講是"關係過去的資料"，親像"地球的地理歷史"，若干焦用這個詞，一般是指咱人的歷史，也就是前到今的人類社會的記載。咱會使對過去的記錄來知影歷史，親像佇冊、報紙、批佮人做出來的瓷仔、工具‧‧的物件，猶有以早的人、動物留落來的骨頭。圖書館、檔案庫佮博物館收集而且保存遐的物件，彼幾個所在開放予逐家來研究歷史。研究歷史的人叫做歷史學家， 靠古早文化留落來的物件來研究歷史前佮歷史後的人叫做考古學家，研究人佮社會的叫做人類學家，研究啥寫的歷史佮寫歷史的方法的人叫做史學家。
Li̍k-sú ē-sái kán-tan kóng sī kuan-hē kuè-khì ê tsu-liāu, tshan-tshiūnn tē-kiû ê tē-lí li̍k-sú. Nā kan-nā iōng tsit ê sû. It-puann sī tsí lán-lâng ê li̍k-sú. Iā tiō sī tsiân kàu tann ê 「「jîn-luī]] siā-huē ê kì-tsài. Lán ē-sái uì kuè-khì ê kì-lo̍k lâi tsai-iánn li̍k-sú. Tshan-tshiūnn tī tsheh, pò-tsuá, phue kah lâng tsò tshut--lâi ê huî-á, kang-kū.. ê mi̍h-kiānn. Iáu ū í-tsá ê lâng, tōng-bu̍t lâu lo̍h-lâi ê kut-thâu. Tôo-su-kuán, tóng-àn-khòo kah phok-bu̍t-kuán siu-tsi̍p jî-tshiánn pó-tsûn hiâ ê mi̍h-kiānn. Hit kuí ê sóo-tsāi khai-hòng hōo ta̍k-ke lâi gián-kiù li̍k-sú. Gián-kiù li̍k-sú ê lâng kiò-tsò li̍k-sú ha̍k-ka. Khò kóo-tsá bûn-huà lâu lo̍h lâi ê mi̍h-kiānn lâi gián-kiù li̍k-sú tsiân kah li̍k-sú āu ê lâng kiò-tsò khó-kóo ha̍k-ka. Gián-kiù lâng kah siā-huē ê kiò-tsò jîn-luī ha̍k-ka. Gián-kiù siánn siá ê li̍k-sú kah siá li̍k-sú ê hong-huat ê lâng kiò-tsò sú-ha̍k-ka.
人佮知影過去的人談論過去，嘛會當知影過去，這種叫做口述歷史，親像佇美國做過奴隸、美國內戰活落來的人，佇怹老的時陣，有人共怹講過的話寫落來，按呢彼段的歷史著袂拍毋見。
Lâng kah tsai-iánn kuè-khì ê lâng tâm-lūn kuè-khì. Mā ē-tàng tsai-iánn kuè-khì. Tsit tsióng kiò-tsò kháu-su̍t li̍k-sú. Tshan-tshiūnn tī Bí-kok tsò kuè lôo-lē, Bí-kok luē-tsiàn ua̍h lo̍h lâi ê lâng. Tī in láu ê sî-tsūn, ū lâng kā in kóng kuè ê uē siá lo̍h lâi. Àn-ne hit tuān ê li̍k-sú tio̍h bē phàng-kiàn.
佇古早的世界，無仝所在的人罕咧來往，所以只有家己的歷史，有個連見過面嘛無，中古世紀的歐洲、古羅馬(Ancient Rome)佮古中國攏認為家己著是世界的主要部份，其他的部份攏是野蠻無文明的。
Tī kóo-tsá ê sè-kài, bô kāng sóo-tsāi ê lâng hán leh lâi-óng. Sóo-í tsí-ū ka-tī ê li̍k-sú. Ū ê liân kìnn kuè bīn mā bô. [[Tiong-kóo sè-kí ê Au-tsiu, kóo Lô-má(Ancient Rome) kah kóo Tiong-kok lóng jīn-uî ka-kī tio̍h sī sè-kài ê tsú-iàu pōo-hūn. Kî-thann ê pōo-hūn lóng sī iá-bân bô bûn-bîng ê.
關係歷史的題目：
- 臺灣歷史
- 白話字歷史
Kuan-hē li̍k-sú ê tê-bo̍k:
- Tâi-uân li̍k-sú
- Pe̍h-uē-jī li̍k-sú